BİLİNMEYEN NEDEN ENERJİ HATTI
Antalya Valisi Alaaddin Yüksel’in de katılımı ile gerçekleştirilen Orman Yangınları ile Mücadele Kurulu Toplantısı’nda orman yangınlarının çıkış nedenleri arasında en yüksek payı yüzde 44 ile ihmal ve dikkatsizlik alırken sırasıyla yüzde 37 ile kasıt, yüzde 11 şimşek çakması ve yüzde 8 de nedeni bilinmeyen sebepler alıyor. Nedeni bilinmeyen kısmın enerji nakil hatlarındaki sorunlar olduğunu söyleyen Elektrik Mühendisleri Odası Antalya Şubesi Başkanı İlhan Metin enerji hatlarındaki ihmallerin yangınları tetiklediğini söyledi.
YÜZDE 95’İ İNSAN ELİ
Metin, “Orijinal sigorta yerine tel sarılması nedeniyle telin açık devre olurken yüksek ısı ile yere düşmesi. Sehimin fazla olması nedeniyle rüzgar sonucu salınım sırasında oluşan kısa devre neticesinde yere düşen kıvılcımlardır. Orman yangınlarının çıkmasına yol açan birinci faktör, ilk kıvılcımın yol açtığı tutuşma ısısıdır. 260-400 C° arasında tutuşma meydana gelir. Bu tutuşmayı başlatan % 95 oranında insan elidir. Türkiye'de orman yangınlarının yüzde 80'i haziran-ekim döneminde yaşanmaktadır” dedi.
TEDAŞ AĞAÇ DALI TOPLUYOR
Kurumlar arasında iyi bir koordinasyon sağlanmalı, gerekli bedeller yatırılmalı ve orman içerisinden geçen ENH’ların altının temizlenmesi sağlanmalıdır diyen Metin, “TEDAŞ tarafından Orman Müdürlüğüne güzergah geçişi için her yıl milyonlarca TL ödenmektedir. Hal böyle iken protokol gereği TEDAŞ uzmanı olmadığı bir görevle karşı karşıya kalmaktadır. Bu görevi bugüne kadar olması gerektiği şekilde yerine getirememiştir. Her ne kadar Orman Müdürlükleri ile işbirliği yaparak hatlara yaklaşan ağaçların kesimlerini yapsa da kesim sonucunda ortaya çıkan kalıntılar hat altından kaldırılamamaktadır. Bu da yangın riskini iyice artırmaktadır” dedi.
YÜZDE 57’Sİ ORMAN
Antalya bölgesinin yüzde 57'si orman alanıdır. Bölgemiz birinci derecede yangına hassas alan özelliğindedir. Antalya'da yangınların yüzde 75'inin yerleşim alanları ile ormanların kesiştiği yerlerde çıkmaktadır. Enerji hatlarından kaynaklanan yangınların oluşumları ise ya ormanlık alandan geçen EN Hattında iletken kopması, Ağaç dallarının iletkene uzun süreli teması neticesinde iletken ısısının ağaç dallarını tutuşturması, Ağaç ve/veya dallarının iletken üzerine düşmesi neticesinde oluşması muhtemel kısa devre akımı şeklindedir. Bunlar sağlanmazsa yaz aylarında yangın tehlikesi hiçbir zaman bitmeyecektir” dedi. Metin yapılması gerekenleri ise şöyle sıraladı:
“Enerji İletim Hatları son derece titiz etüt, hesap ve güzergâh planlaması yapılarak projelendirilmelidir. Bu projelendirmede kamu yararı öncelikle gözetilmelidir. Bununla birlikte, çevreye duyarlı, Orman alanlarına en az zarar verecek şekilde ve hatta hiç girmeyecek şekilde sahıs parsellerinde sınırlar dikkate alınarak ve minimum zayiatla kamulaştırmalar ve irtifaklar kurulmalıdır. İletken tertipleri ve direk tiplerine göre optimum fayda gözetilmeli ancak gelecek güç artışlarını karşılayacak kapasitede olmalı ve tüm bu hususlar dikkate alınarak proje ve hesaplar yapılmalıdır”
“Mevcut ENH nın bakımı şimdiden titizlikle yapılmalı ve gevşek bağ ve aşırı yüklü hatlar göz önünde bulundurularak sistem kontrol altında tutulmalıdır.Hatların sehimleri ve salınımlar gözden geçirilmelidir. Yaz aylarında ENH da sehim iletkenin özelliğinden dolayı daha da aşağı seviyelerde olacağından gerekli düzenlemeler ekiplerce biran önce yapılmalıdır. Miyadını dolduran direklerin ve iletkenlerin yenilenmesi gerekmektedir.Yüksek ve Orta Gerilim Enerji Nakil Hatlarında kullanılan (Sigorta vs) gibi malzemeler orijinal olmalı ve hattın gücüne uygun kesme kapasitesinde olmalıdır. Gerekli selektivite sağlanarak olası bir arıza esnasında enerjinin hatbaşından kesilmesini sağlayacak koordinasyon yapılmalıdır”
“Hassas Bölgelerdeki geçişlerde, Orman köylerinde ve yerleşim birimleri ile kesişen orman alanlarındaki Alçak Gerilim Şebeke Hatlarında dışı izoleli ALPEK cinsi Kablo kullanılmalıdır. Risk teşkil eden Bölgelerde mümkünse Orta Gerilim Şebekesinin kısmen de olsa Yeraltına alınmasında büyük fayda vardır.AG dağıtım şebekesi kırsal alanda köy içlerinde, kenarlarında ve köy dışında olabilmektedir. Tarımsal Sulama amaçlı AG şebekeleri Ülkemizde en fazla Antalya’da bulunmaktadır. Bu hatların sağlıklı kontrolü yapılamamaktadır”
“Tarımsal Sulama amaçlı tesislerin yapımı talep sahibince karşılanmaktadır. Bu nedenle vatandaşlar ekonomik sebeplerle teknik şartnamelere uygun olmayan hatlar tesis etmektedir.Bakım onarım faaliyetleri için ayrılan ödenek miktarların da illere göre en fazla olan illerden biri Antalya dır. Diğer iller için ortalama 3-4 milyar ayrılırken Antalya için 7-8 milyar ayırılıyor. Yangın tehlikesinin en aza indirilmesi için 40-50 milyar arası bakım onarım ödeneğine ihtiyaç duyuluyor. Bakım onarım ödenekleri ile yapılabilecek işler mevzuatla sınırlandırılmıştır. Bu nedenle bakım onarım ödenekleri yerine yatırım ödeneklerinin artırılması benimsenmeli bu şekilde kalıcı uzun süreli çözümler üretilmelidir”
Hizmet kalitesinin artırılması için Teknik Personel (teknisyen, tekniker, mühendis) sayısının artırılması gerekir.ENH larının altındaki ağaçlarların transplantasyon tekniği ile uygun yerlere nakli yapılmalıdır.Halkımız ve özellikle orman köylüleri bilinçlendirme kampanyaları ile konunun önemi hakkında bilgilendirilmelidir. Olası uygunsuzlukların derhal ilgili birimlere iletilmesi sağlanmalıdır.Hassas bölgelerde en az 1 hafta önceden yangın ihtimaline karşı önlem alınmalıdır”
Murat ŞENTÜRK